Lütfen Dokunmayın eseri kime aittir ?

Lütfen Dokunmayın eseri kime aittir?

“Lütfen Dokunmayın” adlı tiyatro eseri, Haldun Taner’e aittir. Yazarın iki perdeden oluşan bu oyunu, 1960’ta kaleme alınmış; ilk kez 1961’de İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları tarafından sahnelenmiştir. Oyun, Osmanlı tarihinde 1711 Prut Seferi bağlamında sıkça tartışılan Baltacı Mehmed Paşa—Katerina karşılaşmasını, söylenti ile hakikat arasındaki geçişleri görünür kılan bir sahne düzeniyle ele alır. Taner, tarihî olayları “dedikodu” düzleminden çıkarıp sahnede çok katmanlı bir yorum alanı yaratır. :contentReference[oaicite:0]{index=0}

Tarihsel arka plan: Prut, söylenti ve devlet aklı

“Lütfen Dokunmayın”ın merkezindeki tarihsel çekirdek, 1711 Prut Seferi ve ardından imzalanan anlaşmanın perde arkasına dair farklı anlatılardır. Popüler tarihte asırlardır dolaşan “Baltacı—Katerina görüşmesi”ni kimi anlatılar bir gecelik ilişki ve rüşvet temasıyla açıklar; kimileri ise askerî-stratejik zorunluluk ve devlet aklının ağır bastığını vurgular. Taner, bu çatallanmayı oyunun motoru yapar: sahnede aynı olayı birbirinden farklı kaynaklara ve karakterlerin kişiliklerine dayalı biçimde yeniden kurar; böylece seyirciye tekil bir “doğru” değil, çoğul bir olasılıklar demeti sunar. :contentReference[oaicite:1]{index=1}

Sahne dünyası: Topkapı Sarayı’nda oyun-içinde-oyun

Oyun, Topkapı Sarayı Müzesinin atmosferinde başlar; Taner, kişileri burada karşılaştırır ve tartışmayı canlı tablolarla “oyun-içinde-oyun”a dönüştürür. Aynı oyuncuların farklı tablolarda farklı rollere geçişleri, tarihin sahnede nasıl yeniden kurgulandığını vurgulayan bir teknik tercihtir. Bu yapı, Taner’in tarihselleştirme denemeleriyle beraber anılır; seyirciyi olayların neden-sonuç örgüsüne mesafeli bakmaya çağırır. :contentReference[oaicite:2]{index=2}

Karakterler ve temsil: Bilgi, önyargı ve bakış açısı

Taner, tartışmayı üç farklı karakter üzerinden yürütür: tarih meraklısı Nesip, titiz ve devletçi bakışı temsil eden Ekmel, anlatıyı sürekli güncelleyen turist rehberi Oktay. Sevgi ise doktora araştırmacısı kimliğiyle sahnede dinleyen/sorgulayan konumdadır. Nesip’in kaynaklara dayanır gözüken fakat kişisel önyargılarla yüklü okuması; Ekmel’in düzen ve tedbiri öne çıkaran yorumu; Oktay’ın son perdelere doğru getirdiği alternatif çerçeve, “aynı olayın farklı kişilerce nasıl yeniden yazılabildiğini” gösterir. Taner böylece tarih anlatılarının öznel kırılganlığını tiyatral dille teşhir eder. :contentReference[oaicite:3]{index=3}

Bugünden bakış: Akademik tartışmalar ve oyunun yeri

Güncel akademik değerlendirmeler, “Lütfen Dokunmayın”ın yalnızca bir tarih oyunundan fazlası olduğunu vurgular. Metin; belgesel malzemenin sahnede kurmaca stratejilerle (tablo düzeni, rol değişimleri, anlatı katmanları) nasıl dönüştürülebileceğini örnekler. Bu çerçevede çalışma, Cumhuriyet dönemi Türk tiyatrosunda epik etkileri çağrıştıran mesafe kurma tekniklerine yaklaştırılır: seyirciye “karar verdiren” değil, sorgulamaya davet eden bir yapı. Özellikle Baltacı—Katerina ilişkisine dair karşıt okumalar, tarihyazımında rivayet—belge gerilimini sahneye taşır; Taner’in tarihsel “hakikat”in tek-sesli değil, müzakereyle oluşan bir alan olduğunu ima ettiği yorumlanır. :contentReference[oaicite:4]{index=4}

Edebi ve sahnesel değer: Neden hâlâ okunuyor ve oynanıyor?

Metin, akıcı diyalogları ve çoklu perspektif kurgusuyla hem okur hem seyirci için diri kalır. Topkapı gibi simgesel bir mekânı seçmesi, tarih ile gündelik bakışı yan yana getirir; turistik anlatının yüzeyine karşı sahnede kaynak, kanıt ve yorum sorgusu işletilir. İlk sahnelenişinden bu yana, “Lütfen Dokunmayın” Türk tiyatrosunda tarihsel malzemenin eleştirel kullanımının örneklerinden biri olarak anılır; Taner’in beşinci oyunu olması da yazarın dramatik olgunluğuna işaret eder. :contentReference[oaicite:5]{index=5}

Sonuç: Eserin sahibi ve anlamı

“Lütfen Dokunmayın”, Haldun Taner’in imzasını taşıyan; tarihsel bir olayı tek bir kapalı hükme indirgemek yerine, sahne üstünde tartışmaya açan bir oyundur. Oyun, tarihle kurulan ilişkimizi—belgeye, söylentiye ve yoruma bakışımızı—sorgulatan yapısıyla hem edebiyat hem tiyatro tarihinde özgün bir konuma sahiptir. İlk yazılış ve sahneleniş tarihine ilişkin bilgiler, oyunun iki perdeli yapısı ve “dedikoduyu düşe dönüştürme” yaklaşımı, yayınevi ve akademik kaynaklarla teyit edilebilir niteliktedir. :contentReference[oaicite:6]{index=6}

Kaynakça

• Yapı Kredi Yayınları, Ve Değirmen Dönerdi – Lütfen Dokunmayın (eser bilgisi, ilk sahneleniş, içerik notu). :contentReference[oaicite:7]{index=7}
• Özcan Bayrak, “Edebiyat ve Tarihin Kesiştiği Noktada Haldun Taner’in Bir Tiyatrosu: Lütfen Dokunmayın”, akademik inceleme (oyunun yapısı, karakterler, tarihsel arka plan). :contentReference[oaicite:8]{index=8}
• Yazarokur kitap sayfası, oyunun oyun-içinde-oyun tekniği ve iki perdeli yapısına ilişkin kısa değerlendirme. :contentReference[oaicite:9]{index=9}

::contentReference[oaicite:10]{index=10}